به بهانه دومین کنفرانس بین المللی شهرداری الکترونیک :تنها عنصری که می تواند جلوی شهردار - شهرداری- فاوا و حتی بعضا دولت را بگیرد شوراهای اسلامی شهر می باشند

احمد ابراهیمی

مقدمه:

اداره کل شهرداریها و دهیاریهای وزارت کشور برای دومین بار اقدام به برگزاری یک کنفرانس بین المللی در موضوع شهرداری الکترونیک و حوزه های مرتبط با آن نموده است.

کنفرانس کاملا تخصصی قلمداد گردیده و شرکت کنندگان در آن عمدتا از بین شهرداران، کارشناسان شهرداری، اعضای شورای اسلامی شهرها، یا کارشناسان مرتبط با موضوع در حوزه استانداریها و فرمانداریها و مانند آن بودند.

حضور در این کنفرانس و استفاده از مقالات ارائه شده در آن منوط به پرداخت هزینه نسبتا قابل توجهی بوده و همین امر نیز سبب شده تا شرکت کننده متفرقه در این کنفرانس حضور نداشته باشند.

هر ساله در کنار این کنفرانس یک نمایشگاه نیز برگزار گردیده که در آن شهرداریها، شرکتهای دولتی، شرکتهای خصوصی و مانند آن حضور می یابند. امسال از استان یزد سازمان فناوری اطلاعات شهرداری یزد و شرکت مهندسی محیا پرداز ، مستقردر پارک علم و فناوری یزد، حضور داشتند.

اهداف کنفرانس :

نوآوري و شکوفايي در استقرار و تثبيت مديريت واحد شهري با تکيه بر فناوري اطلاعات

توسعه ملي و داشتن جامعه مدرن در سايه تفکر و اقدامات الکترونيکي

مشکلات برگزاری :

دومین کنفرانس بین المللی شهرداری الکترونیک در تهران برگزار شد. ابتدا قرار بود این کنفرانس در تاریخ 15 و 16 اردیبهشت ماه

برگزار شود و بعدا به دلائل خاص مربوط به برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، یک هفته به تعویق افتاد و در تاریخ های 22 و 23 اردیبهشت برگزار شد .

محل برگزاری این همایش سالن وزارت کشور انتخاب شده بود، بنابر این تعدد همایشها و جلسات متنوع با حضور شخصیتهای درجه اول کشوری سبب می شد تا هم در شروع و زمان تحویل غرفه ها و هم در زمان پایان کنفرانس و تخلیه نمایشگاه تغییرات ناخواسته ای رخ دهد. مجموعا دو روز همایش و نمایشگاه تخصصی و بسیار فشرده ای برگزار گردید و امیدواریم که شرکت کنندگان نتایج خوبی گرفته باشند.

موفقیتها:

در این کنفرانس مقالات متعددی در موضوعات متنوع زیر ارائه شدند :

- ضرورت کاربرد ICT در ارائه خدمات شهری

- بررسی نقش فن آوری اطلاعات و ارتباطات در مدیریت و خدمات شهری

- بررسی و ارائه مدلهای موفق شهرداری الکترونیکی در ایران و سایر کشورها

- مدیریت الکترونیکی، شهرداری الکترونیکی و شهروند الکترونیکی

- امنیت اطلاعات در شهرداری الکترونیکی

- نقش آموزش الکترونیکی در انضباط اجتماعی

- استانداردها و زیرساختهای ارتباطی و مخابراتی مورد نیاز در شهرداری الکترونیکی

- چالشهای توسعه فناوری ارتباطات و اطلاعات در شهرداریها

- قابلیتهای کاربرد فناوری اطلاعات در سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور

- مدیران و فناوری اطلاعات

- نقش افراد در سازمانهای فناوری اطلاعات

- نقش فناوری اطلاعات در تعامل بهینه بانکها ، بنگاههای اقتصادی ، تامین اجتماعی ، بیمه ها ، مراکز خدماتی و شهرداریها

- سیستم های هوشمند حمل و نقل (ITS) و کاربردهای آن در مدیریت شهری

- ضرورت ایجاد شهرداری الکترونیکی برای شهرهای کوچک و مشکلات اجرایی شهرداری الکترونیکی در شهرهای بزرگ

- مدیریت فناوری اطلاعات در شهرداریها و آشنایی با استانداردهای مربوطه

- سرویسهای الکترونیکی (E-Service) در ارائه خدمات شهری

- نقش شهرداریهای الکترونیکی در توسعه و تحقق دولت الکترونیکی

نکات کلیدی :

نمایشگاه برگزار شده در کنار کنفرانس مرکز توجه بوده و از میان شرکتهای IT و نرم افزاری متعددی که در زمینه های تخصصی امور اتوماسیون اداری، مالی و شهرسازی فعال بوده و در این نمایشگاه با رقابت بسیاری حاضر شده بودند نکات کلیدی جالبی قابل دریافت بود که می تواند به قرار زیر باشند:

- بین نرم افزارهای مالی، اتوماسیون اداری و اتوماسیون شهرسازی پیوستگی و یکپارچگی وجود ندارد

- نرم افزارهای مورد تایید وزارت کشور، عمدتا بر اساس نیازهای کلان شهرها خود را آراسته و سیستمهای خود را ارائه نموده اند

- شرکتهای مورد تایید وزارت کشور عمدتا پایتخت نشین هستند

سیستمهای اتوماسیون شهرسازی از جمله محصولاتی بودند که تنها توسط 4 شرکت کاملا شناخته شده و مورد تایید وزارت کشور به نامهای :

- شرکت صفارایانه

- شرکت محیا پرداز یزد

- شرکت ایران سیستم

- شرکت مارلیک

ارائه شده اند.

اتوماسیون شهرسازی :

اتوماسیون شهرسازی یکی از ضرورتهای مورد نیاز هر شهرداری کوچک یا بزرگ بوده که طی آن تمام اطلاعات و سوابق مختلف مربوط به وضع موجود، وضع مجاز و وضعیت آینده شهر باید بصورت یکپارچه و یکجا دیده شده و روزآمد نگهداشته شود.

چهار شرکت یاد شده همه کم و بیش تولید کننده سیستم اتوماسیون شهرسازی هستند و همه آنها نیز در پرونده پیاده سازی سیستمهای خود شهرهای مختلفی را گرد آورده اند.

نکته باریکتر از مو :

ارائه یک سیستم نرم افزاری توسط هر شرکتی می تواند صورت گیرد. بسیاری از نرم افزارهائی که توسط شرکتهای مختلف در دنیا تولید و ارائه میشوند ، بدون هیچ مشکلی میتوانند توسط کاربران نصب و راه اندازی گردند، اما سیستم های اتوماسیون شهرداری اندکی متفاوت هستند.

موضوع از این قرار است که اتوماسیون شهرسازی در یک شهرداری می تواند به 4 فعالیت مختلف تفکیک گردد که نهایتا منجر به بهره برداری از یک سامانه کامل می شود ، این 4 بخش عبارتند از :

1- ممیزی سطح شهر : بمنظور کسب آخرین اطلاعات از وضعیت کنونی املاک سطح شهرلازم است تا ممیزی صورت گیرد. طبق قانون هر 5 سال می توان اقدام به ممیزی سطح شهر نمود. ممیزی کاری هزینه بر و زمان بر است

2- نقشه های املاک شهر : بمنظور شناسائی هر ملک لازم است تا نسبت به آماده سازی نقشه های GIS و لایه های مختلف مربوط به شهرسازی مانند لایه های عرصه، اعیان ،معابر ، کسب و پیشه و مانند آن اقدام نمود

3- ساماندهی بایگانی : بطور متعارف هر ملک در یک شهرداری دارای پرونده های مختلف در قسمتهای مختلف شهرداری و کمیسیون های متنوع آن می باشد. کمتر دیده شده که همه اطلاعات مربوط به یک پرونده بطور کامل در یک نقطه وجود داشته باشد. بنابر این باید بایگانی هر ملک بمنظور دستیابی به وضعیت مجاز و سایر اطلاعات ساماندهی و نهایتا اسکن گردد

4- نصب سامانه نرم افزاری : تمام اطلاعات بخشهای مختلف فوق باید وارد نرم افزار شده تا بتواند بصورت یکپارچه و جامع مورد بهره برداری قرار گیرد

تا اینجا هنوز به مشکل خاصی برخورد نکرده ایم. هرکدام از موارد فوق به تنهائی بنظر قابل اجرا بوده و می توان نهایتا همه آنها را به سامانه نرم افزاری منتقل و سامانه را آماده بهره برداری نمود. اما حقیقت چیز دیگری است و موضوع اینقدرها هم که بنظر می رسد ساده نیست. تنها از روی تجربه می توان به موضوع پی برد

در آغاز راه :

قبلا اغلب شرکتهای نرم افزاری برای آنکه رقبا وارد حوزه کاری ایشان نگردند ، تمام 4 مرحله فوق را خود انجام می داده اند. حقیقتا مبالغ هر کدام از این قراردادها نیز قابل توجه بوده است ، اما

تا به امروز دیده نشده :

- در شهری ممیزی سطح شهر با 100درصد دقت و بدون نقص صورت گرفته باشد

- در شهری نقشه کامل و روزآمدی با لایه های کامل و دقیق تهیه گردد

- تمام اسناد و مدارک بدون هیچ مشکلی تحلیل و دیجیتال گردد

- سامانه ای بصورت جامع و کامل و با رضایت قاطع استفاده کنندگان راه اندازی شده باشد

وضعیت امروز :

در یکی دو سال گذشته شرکتها بر اساس تجربیات بدست آمده از مشکلات فوق الذکر به این نتیجه رسیده اند تا تنها به فروش نرم افزار اکتفا نموده و از انجام عملیاتی مانند ممیزی و یا ساماندهی بایگانی کنار کشیده و گول قیمتهای بالای قراردادهای اینگونه را نخورده و وارد باتلاق آن نشوند.

بسیاری از شهرداریهای کشور در طول نمایشگاه برای انجام ممیزی، تهیه نقشه های GIS یا ساماندهی بایگانی شهر خود به دنبال مجری می گشتند . نکته اینجاست که این شهرداریها نرم افزار خود را تهیه نموده اند و به عبارتی دارای سیستم نرم افزاری هستند اما شرکت فروشنده نرم افزار از زیر بار سایر موضوعاتی که حقیقتا حیاتی و ضروری می باشد با ظرافت فراوان شانه خالی نموده است.

مشکل چیست :

مشکل اینجاست که حقیقتا شهرداریها یا فاوای شهرداریها از تخصص و تجربه لازم در مورد مدیریت این 4 بخش برخوردار نبوده و نمی توانند این 4 بخش پازل را به درستی کنار هم بگذارند

از سوی دیگر شرکتهای ارائه کننده خدمات نیز یا به دلیل نداشتن تجربه لازم یا به دلیل رقابت های ناشی از حضور در مناقصه یا به دلیل شیطنت و هزار دلیل دیگر می توانند نتیجه مفید و مورد انتظار را ارائه ننموده و به دلیل حجم بالای اطلاعات، نبودن امکانات و ابزار کنترل ، موضوع تنها زمانی مشخص می شود که مجری تقریبا همه پول خود را گرفته و رفته است. طول دوره این رخداد از 2 تا 5 سال می باشد در این دوره زمانی میلیونها تومان پول و سرمایه شهر و شهرداری بر باد رفته و نهایتا نیز هدف مورد نظر محقق نشده است.

آیا بوی خیانت :

هیچ خیانتی رخ نداده است. همه کارهای خود را بین 80 تا 90 درصد درست انجام داده اند و نمی توان کوتاهی بارزی را مشاهده نمود. اما قدر مسلم آنستکه خدمت یا محصول مورد انتظار به دست کارفرما نرسیده است. سرچشمه این خیانت نیز در دامن شرکت تامین کننده نرم افزار می تواند باشد زیرا این شرکتها یا باید خود نسبت به تامین اطلاعات مورد نیاز سیستم اقدام نمایند و یا اینکه به عنوان مشاور مطلع از سیستم در کنار کارفرما باقی مانده و مسئولیتهای زیر را پذیرا باشند:

- نحوه صحیح برداشت اطلاعات ممیزی ، تهیه نقشه های GIS و یا ساماندهی بایگانی را اعلام نموده و آموزش دهد

- نحوه ارزیابی اطلاعات بدست آمده را آموزش داده و یا اطلاعات برداشت شده را ارزیابی نموده و میزان صحت آنرا تایید نماید

- نحوه کنترل صحت اطلاعات وارد شده به سیستم را آموزش داده و یا نسبت به کنترل صحت اطلاعات وارد شده به سیستم اقدام نمایند

اما به دلیل نبودن عنصر نظارت مطلع یا شاید هم نبودن دانش کافی معجونی بوجود آمده که سبب گردیده تا شرکتهای فعال در این زمینه در طول این چند سال اخیر خود را مسئول اجرای سیستم ندانسته و تنها به فروش سیستم خود اکتفا نمایند و اجرائی نمودن سیستم را به عهده کارفرمای متزلزل واگذار نمایند. آنهم در سازمانی که به دلیل واگذار شدن مدیریت آن به شورای مردم نهاد ، تغییرات متعددی در حوزه مدیریت آن رخ داده است.

از سوی دیگر بنظر می رسد در کشور ما نظام و سازمانی وجود ندارد ( یا من نمی شناسم ) که بتواند با توجه به اینکه :

- ما در کشورمان کمتر مدیری برای بیش از 4 سال در جایگاه خود مستقر است

- ما در کشورمان انتخاب شورای اسلامی شهر می تواند سبب جابجائی مدیریت شهری گردد

- ما در کشورمان عموما عنان IT شهرداری را به سازمانی چند وجهی به نام " فاوا " داده ایم و نحوه عملکرد این سازمانها را نیز در هاله ای از ابهام ، یا اغماض دیده ایم

عملکردها را در بازه های زمانی طولانی تر از یک سال و دو سال دیده و صورت هزینه های انجام شده برای رسیدن به یک خدمت یا محصول را مرور کنیم. البته در سطح کشوری این موضوع را در تحقیق و تفحص های مجلس بعنوان عنصر نظارت مردمی دیده ایم ، اما در سطوح استانی اینکار چگونه انجام می شود. با چه نیروی کارشناسی و با چند درصد دقت عمل و نظر؟

خلاصه :

- شاید بتوان گفت شهرداری ها بیشترین تماس را با ارباب رجوع و مردم دارند.

- شهرداری سازمانی است که کمتر درآمد دولتی داشته و بیشتر هزینه بر است و دقیقا به همین دلیل نیز به راحتی اداره آن به مردم و شورا واگذار شده است

- ساماندهی شهرداریها با هدف گسترش عدالت اجتماعی، رفع انواع متنوع فساد اداری و دهها دلیل دیگر در شهرداریها ضرورت دارد و این موضوع جزء وظایف دولت قلمداد می گردد

- شهرداریها به دلیل ساختار سنتی خود از تخصص لازم برخوردار نبوده و به دلیل بی مهری دولتی اکنون از توان مالی لازم نیز برخوردار نمی باشند

- سازمانهای شبه دولتی مانند فاوا و غیره که نقش نوعی محلل را ایفا نموده نیز دچار ضعف مدیریتی ، ناپایداری مدیریتی ، جناح گرائی مدیریتی ، بی تقوائی مدیریتی و نهایتا مانند سایر بخشهای دولتی ضعف عمومی مدیریتی می باشند

- شرکتهای ارائه کننده خدمات نرم افزاری به شهرداری ها نیز با اطلاع دقیق از ضعفها و چالشهای این سازمانها ، شانه از زیر بار بخشی از مسئولیت خود خالی نموده و تعهدی به برپاسازی یک سامانه کارآمد در خود احساس نمی کنند

- تنها عنصری که می تواند جلوی شهردار، شهرداری، فاوا و حتی بعضا دولت را بگیرد و از هدر رفتن بودجه، زمان و سایر منابع جلوگیری کند، شوراهای اسلامی شهر می باشند که البته لازم است از اطلاعات و آگاهی لازم برخوردار گردیده و به اندازه کافی نیز متقی باشند

- وزارت کشور نیز باید نظارت عالیه خود را بر روی شرکتهای مورد تایید افزایش داده و بویژه شرکتهای نرم افزاری را مکلف به ارائه یک بسته اجرائی جامع و کامل نماید.

- صد درصد بودجه لازم برای پیاده سازی سامانه های نرم افزاری در شهرداریهای خارج از مرکز استان تماما توسط دولت تامین گردد.